تامین سرمایه شرکت‌های معدنی؛ چالش‌ها و فرصت‌ها

امروزه تاثیرات توسعه بازارهای مالی بر ارتقای بهره‌وری سرمایه و رشد اقتصادی به طور گسترده از طریق مدل‌های رشد درون‌زا مورد بحث قرار گرفته است. نظام مالی، با تخصیص کاراتر سرمایه از راه جمع‌آوری اطلاعات به منظور ارزیابی پروژه‌های مختلف سرمایه‌گذاری و نیز سرمایه‌گذاری در پروژه‌هایی با بازدهی و ریسک بالاتر از طریق تسهیم و تقسیم ریسک، می‌تواند بهره‌وری سرمایه را افزایش دهد. با توجه به نقش شرکت‌های معدنی در رشد و توسعه اقتصادی، شناخت ابعاد گوناگون بازارهای مالی و تاثیر آن در این بخش لازم و ضروری به نظر می‌رسد. شناسایی تاثیرات توسعه بازارهای مالی در بهره‌وری سرمایه می‌تواند در به‌کارگیری سیاست‌ها و خط‌مشی‌های مناسب اقتصادی برای رفع مشکلات تامین سرمایه شرکت‌های معدنی، موثر واقع شود. به نظر می‌رسد که بازار سرمایه ایران در حمایت از سرمایه‌گذاری‌های مخاطره‌آمیز و با بازدهی بالا موفق عمل نکرده و عمده اعتبارات تخصیص‌یافته به‌سمت رفع مشکل کمبود نقدینگی موجود سوق پیدا کرده است.

جایگاه و اهمیت بخش معدن در اقتصاد هر کشوری بر کسی پوشیده نیست و هر کشوری برای قطع کردن یا به حداقل رساندن وابستگی به خارج، راهی جز تقویت این بخش از اقتصاد و توسعه آن مطابق با شرایط و مقتضیات آن کشور ندارد. در مورد بخش معدن و اهمیت آن، همین بس که بخش‌های دیگر اقتصاد نیز به نوعی با معدن در ارتباط نزدیک هستند. در دنیای امروز، یکی از دغدغه‌های کشورهای درحال‌توسعه، رشد اقتصادی و پویایی بخش معدن است. این کشورها برای افزایش تولید و صادرات محصولات معدنی، به تکنیک‌های تولید پیشرفته، صرفه‌جویی در هزینه‌های تولید و به‌ویژه افزایش بهره‌وری عوامل تولید یعنی نیروی کار و سرمایه روی آورده‌اند. بنابراین می‌توان گفت که از میان سایر عوامل تاثیرگذار در رشد و توسعه اقتصادی، بهره‌وری عوامل تولید جایگاه ویژه‌ای در رابطه با رشد، توسعه، پیشرفت و رفاه اقتصادی دارد و به همین دلیل، در چند دهه اخیر، توجه بسیاری از اقتصاددانان را به خود جلب کرده است. خلأ یک بازار مالی توسعه‌یافته در خدمت رشد اقتصادی مستمر، به‌ویژه در تامین سرمایه طرح‌های صنعتی، از مشکلات اصلی بخش‌های تولیدی و صنعتی است که می‌تواند اثری منفی بر بهره‌وری سرمایه داشته باشد، به طوری‌که هم‌اکنون یکی از چالش‌های بخش معدن چگونگی دسترسی به منابع مالی برای سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های صنعتی است.

نقش تامین سرمایه در بهره‌وری تولید

تلاش‌های اقتصادی همواره معطوف به آن بوده است که حداکثرِ نتیجه را با کمترین امکانات موجود به دست آورد. این تمایل را می‌توان دستیابی به بهره‌وری بالاتر نامید. در مفهوم کلی، بهره‌وری ارتباط میان محصول تولیدشده توسط سیستم تولیدی یا خدماتی و نهاده‌هایی است که برای تولید به کار می‌روند. از نظر اقتصاددانان، بهره‌وری در توسعه و تامین رشد اقتصادی دارای اهمیت زیادی است، به طوری که افزایش آن به منظور ارتقای سطح زندگی و افزایش رفاه اجتماعی همواره مد نظر دست‌اندرکاران سیاسی و اقتصادی بوده است و برخی بقای یک نظام سیاسی و اقتصادی را منوط به بهره‌وری دانسته‌اند. با توجه به این مهم و اینکه در سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 موضوعاتی مانند رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی، ارتقای نسبی سطح درآمد سرانه با تاکید بر جنبش نرم‌افزاری و تولید علم، برخورداری از دانش پیشرفته، توانایی در تولید علم و فناوری، سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی در تولید ملی و تعامل سازنده و موثر با جهان مورد تاکید قـرار گرفتـه اسـت، برنامـه‌ریـزان و سیاست‌گذاران کشور در برنامه چهارم توسعه، که اولین برنامه توسعه پس از تدوین سند چشم‌انداز است، برای تحقق بخشیدن به این اهداف، به طور روشن و شفاف به ارتقای بهره‌وری توجه خاصی کرده‌اند.
مطالعه ساختارهایی از دیگر کشورها که با بهره‌گیری از عزم راسخ ملی و راهبردهای تحول سریع در حوزه‌های اقتصادی ـ اجتماعی به رشدی بالا و توسعه‌ای گسترده در فعالیت‌های اقتصادی رسیده‌اند، نشان می‌دهد که به‌کارگیری منطقی، مناسب و بهینه عوامل تولید از اهمیت زیادی برخوردار است. اما بر خلاف این دسته از کشورها، کشور ایران، به رغم داشتن امکانات فراوان برای تولید، نتوانسته است از ظرفیت‌های تولید خود به طور کامل استفاده کند و از این رو، در بخش صنعت و معدن با ظرفیت‌های بیکار تولید و پایین بودن بهره‌وری، از جمله بهره‌وری سرمایه، مواجه است. افزون بر این، فقدان هدایت صحیح نقدینگی و سایر اعتبارات بانکی و بودجه‌ای از مهم‌ترین دلایل پایین بودن نرخ بهره‌وری در ایران است. به نظر می‌رسد که تعیین عوامل موثر بر بهره‌وری عوامل تولید، از جمله سرمایه، زمینه را برای اتخاذ راهکارهای مناسب در فرایند سیاست‌گذاری به منظور دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی فراهم می‌سازد.
در اقتصاد، بخش مالی می‌تواند در تعیین بهره‌وری سرمایه نقش مهمی را ایفا کند. تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران برای تداوم تولید و یا سرمایه‌گذاری، نیاز به منابع مالی دارند. به دلیل بالا بودن هزینه‌های سرمایه‌گذاری و نیز سنگین بودن هزینه‌های تدارک مواد اولیه برای تولید، نیاز آن‌ها به داشتن نقدینگی کافی برای ادامه فعالیت اهمیت دارد. نظام بانکی می‌تواند در زمینه تامین نیاز نقدینگی بنگاه‌های تولیدی و معادن نقشی فعال ایفا کند؛ زیرا این سیستم قادر است که با اعطای تسهیلات بانکی در مواقع خـاص به منظـور تامیـن سرمایـه برای سرمایه‌گذاری‌های جدید و یا تامین نقدینگی برای خرید مواد و کالاهای واسطه‌ای، به تداوم و رشد تولید این بخش‌ها و همچنین افزایش بهره‌وری آن‌ها کمک کند.

حلقه مفقوده معادن ایران و راهکارها

معادن ایران، به دلیل ساختار دولت‌گرا و غیرواقعی بودن قیمت‌ها به سبب دخالت گسترده دولت در بازار، از نبود بهره‌وری رنج می‌برند و ناکارآمدی عوامل انسانی از یک سو و اتلاف سرمایه‌های ملی و فقدان بهینه منابع از سوی دیگر، پایین بودن بهره‌وری را تشدید می‌کنند. نزدیک‌ترین مفهوم به پایین بودن بهره‌وری در کشور، فقدان هدایت صحیح نقدینگی و سایر اعتبارات بانکی و بودجه‌ای و نیز فعالیت واحدهای تولیدی با ظرفیت کمتر به عنوان شاخص بهره‌وری سرمایه است. به نظر می‌رسد که بازارهای مالی کارآمد می‌توانند با مکانیسم عمل خود، به نحو مناسب موجبات استفاده بهینه از منابع کمیاب پولی و مالی را فراهم آورند و حصول بهره‌وری بالاتر و رشد مطلوب اقتصادی را ممکن سازند. به عبارت دیگر، در بازارهای مالی توسعه‌یافته، به دلیل امکان دسترسی همگان به منابع کمیاب پولی و مالی تحت شرایط مشابه که از وجود رقابت سالم و اطلاعات فراوان نشئت می‌گیرد، این اجازه به سرمایه‌گذار داده می‌شود که منابع پس‌انداز جامعه را در بهترین یا مطلوب‌ترین امکانات موجود سرمایه‌گذاری کند که این امر زمینه ارتقای بهره‌وری سرمایه را فراهم می‌کند. علاوه بر این، توسعه بخش مالی از طریق دسترسی آسان به منابع مالی باعث کاهش ظرفیت خالی معادن و کاهش قیمت تمام‌شده و ارتقای توان رقابت آن‌ها در بازارهای داخلی و خارجی خواهد شد.

در شرکت‌های معدنی سراسر دنیا، تامین سرمایه در یک راستا و کاملا یکسان نبوده است. کشورهایی مثل آمریکا و انگلستان به تامین مالی مبتنی بر بازار سرمایه و کشورهایی مانند ژاپن، آلمان و فرانسه به تامین مالی مبتنی بر بانک متکی هستند

تامین سرمایه معادن از راهی مطمئن

در شرکت‌های معدنی سراسر دنیا، تامین مالی از بانک‌ها کاهش می‌یابد و تامین مالی شرکت‌ها از طریق شرکت‌های تامین سرمایه انجام می‌شود. طبق تحقیقات صورت‌گرفته، کشورهای درحال‌توسعه و کمتر توسعه‌یافته‌ای که علاقه‌مند به دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی هستند باید رشد بازارهای مالی و رفع موانع و تنگناهای آن‌ها را از جوانب مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حقوقی مورد توجه قرار دهند. بخش مالی عمدتا به مجموعه‌ای از ابزارها مانند اوراق سهام، قرضه و نهادهای مالی از جمله بانک‌ها، شرکت‌های بیمه، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های بازنشستگی و بازار بورس اوراق بهادار اطلاق می‌شود که وظیفه مهم تجهیز منابع پس‌اندازی، هدایت منابع به سمت فعالیت‌های سرمایه‌گذاری و تخصیص بهینه آن بین فعالیت‌های متنوع سرمایه‌گذاری را بر عهده دارند.
رشد و توسعه بازارهای مالی و کارایی فعالیت‌شان به تعداد و وضعیت نهادهای مالی فعال در آن‌ها بستگی دارد. هرچه تعداد نهادهای مالی فعال در بازارهای مالی بیشتر باشد و فعالیت آن‌ها در فضایی رقابتی‌تر و با کارایی بالاتری انجام شود، وظیفه بخش مالی، که فراهم کردن فضا و بستر مناسب رشد و توسعه اقتصادی از طریق تجهیز و تخصیص منابع مالی است، مناسب‌تر و با کارایی و اطمینان بیشتری صورت می‌گیرد. به طور کلی، نهادهای مالی فعال در بخش مالی یا بازارهای مالی به دو دسته نهادهای مالی سپرده‌پذیر و نهادهای مالی غیرسپرده‌پذیر تقسیم‌بندی می‌شوند. نهادهای مالی سپرده‌پذیر عمدتا شامل بانک‌های تجاری، بانک‌های تخصصی، بانک مرکزی، بانک‌های بین‌المللی و شرکت‌های مالی وابسته به تولیدکنندگان هستند و بیشتر در بازار پول فعالیت می‌کنند. نهادهای مالی غیرسپرده‌پذیر شامل شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بانک‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های بازنشستگی، بورس اوراق بهادار و شرکت‌های بیمه هستند که عمدتا در بازار سرمایه فعالیت می‌کنند. برخی نهادهای مالی مانند بانک‌ها و شرکت‌های بیمه در هر دو بازار پول و سرمایه فعالیت می‌کنند و دارای نقش تعیین‌کننده‌ای در هریک از این بازارها هستند.
در شرکت‌های معدنی سراسر دنیا، تامین سرمایه در یک راستا و کاملا یکسان نبوده است. کشورهایی مثل آمریکا و انگلستان به تامین مالی مبتنی بر بازار سرمایه و کشورهایی مانند ژاپن، آلمان و فرانسه به تامین مالی مبتنی بر بانک متکی هستند؛ بدین معنی که در کشورهای اخیر، ارتباطات بلندمدت میان شرکت‌های بزرگ و بانک‌ها مرسوم است و در آمریکا، شرکت‌های بزرگ ارتباطات محدودتری با بانک‌ها دارند.
در کشورهای توسعه‌یافته، تامین مالی عمدتا متکی به منابع داخلی و سود انباشته است و درصد استفاده از سهام متفاوت است؛ بدین معنی که در بعضی از کشورهای توسعه‌یافته، استفاده از اوراق قرضه و سهام در حد بالا قرار دارد و در برخی کشورها کاملا برعکس است. در کشور ایران، تامین سرمایه معادن عمدتا از طریق دولت صورت می‌گیرد و بخش اندکی از تامین سرمایه معادن از طریق وام‌های کوتاه‌مدت، بلندمدت و استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه انجام می‌شود، ظرفیتی که بهره‌گیری از آن ارتباط مستقیم با تعاملات و روابط بین‌المللی دارد. بازار سرمایه نشان‌دهنده ارزش فعلی اتفاقات آتی است و همواره یک گام جلوتر از وضعیت اقتصادی پیش می‌رود. بر همین اساس، فراهم آوردن بسترهای لازم به منظور رونق شرکت‌های معدنی و ورود سرمایه‌گذاران خارجی به کشور ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. بازار سرمایه، با اقداماتی نظیر پیاده‌سازی انواع ابزارها و نهادهای مالی جدید، استفاده از ظرفیت بخش خصوصی، حمایت از سهام‌داران خرد و حقیقی در شرایط مختلف اقتصادی، ارائه طرح‌های تشویقی لازم مانند معافیت‌های مالیاتی فروشندگان و خریداران کالا در بورس، اعطای تسهیلات آسان و ارزان‌قیمت بانکی به خریداران کالا از بورس و الزام نهادهای وابسته به دولت برای خرید یا فروش کالاهای بورسی در بورس‌های کالایی، می‌تواند به تامین سرمایه شرکت‌های معدنی کشور و رونق تولید کمک پایدار کند.

تولید محتوای کنکاشیک تجربه ماندگار…

از خـوب به عـالــی

بر قله‌های افتخار ایستاده‌ایم

لزوم حمایت شرکت‌های بزرگ معدنی و صنعتی از اکتشافات جدید

از منطقه ویژه فولادی تا منطقه ویژه صنایع معدنی

آینده را ما رقم می زنیم...

افزایش سرعت عمل صادرکنندگان در منطقه ویژ...

منطقه‌ای برای تحقق توسعه فولاد...

منطقه ویژه خلیج فارس فرصتی طلایی برای اق...

ردپای فلزات در ساحل توسعه...

تحقق تولید در محلی امن و آرام...

نقش اساسی در اقتصاد هرمزگان...

منطقه ویژه نماد توسعه در دوران تحریم...

منطقه ویژه بهشت سرمایه‌گذاری است...

کرانـه روشـن

آینده را ما رقم می زنیم

افزایش سرعت عمل صادرکنندگان در منطقه ویژه خلیج فارس

جهش تولید در بهشت تولید

امروز شاهد انقلاب در اکتشافات کشور هستیم

خرید داخلی اولویت ماست

اعتماد کارکنان افتخار ماست

شماره هشت فصلنامه گوهرسیرجان

شماره هفت فصلنامه گوهرسیرجان

برنامه‌های سرمایه‌ای منطقه ویژه

طرح‌های مصوب در کمیته واگذاری زمین

شرکت‌های فعال و در حال کار

برنامه و عملکرد تولید ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۹

مسئولیت اجتماعی گل‌گهر