لزوم حمایت شرکت‌های بزرگ معدنی و صنعتی از اکتشافات جدید

تاکنون 8860 معدن در ایران کشف‌شده که شامل 5873 معدن فعال و 2566 معدن غیرفعال است. ایران با داشتن یک درصد از مساحت جهان، 3 درصد از ذخایر معدنی جهان را در اختیار دارد، اما با وجود تلاش‌های انجام‌شده برای اکتشاف معادن، این اقدامات در کشور بسیار پایین‌تر از میانگین جهانی است، به‌طوری‌که گفته‌شده در 35 سال گذشته حجم فعالیت‌های اکتشافی در جهان 10 برابر شده اما در ایران فعالیت‌ چشمگیری در این زمینه انجام نشده است.

پایه اصلی اکتشافات جدید معادن در ایران، هنوز مربوط به اکتشافاتی است که در دهه 40 در کشور انجام‌شده است. اکتشاف از نخستین اولویت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه معادن ایران به‌شمار می‌رود و در حال حاضر تمرکز زیادی بر این بخش نشده است. با آنکه در حوزه اکتشاف به‌دلیل هزینه‌های بالا و دوره طولانی برگشت سرمایه، نیاز به جذب سرمایه خارجی و تکنولوژی روز بسیار حائز اهمیت است، اما با توجه به شرایط اقتصادی ویژه‌ای که کشور در آن قرار دارد، در این زمینه می‌توان با حمایت شرکت‌های صنعتی بزرگ و هلدینگ‌های معدنی و صنعتی از توان داخلی برای پیشبرد اهداف مربوطه حداکثر استفاده را کرد. شرکت گل‌گهر به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده زنجیره کامل فولاد، کشف ذخایر جدید سنگ‌آهن را به‌دلیل ماهیت فعالیت این شرکت در زنجیره فولاد، در اولویت اکتشافات واحد توسعه و اکتشافات خود قرار داده و در این زمینه با استفاده از جدیدترین فنّاوری‌ها گام‌های مهمی را در عملیات اکتشـافی در استان‌های کرمـان، یزد و خراسـان رضوی برداشته است.

ایران، بهشت سرمایه‌گذاری در بخش معدن

ایران با مساحت بیش از یک‌میلیون و 600هزار کیلومتر، میزبان دوره‌های زمین‌شناسی و تحولات زمین‌ساختی متنوعی بوده و ازنظر مواد معدنی در زمره غنی‌ترین کشور‌های جهان قرار دارد و ازآنجایی‌که کمربند معدنی آلپ-‌هیمالیا از ایران عبور کرده، از پتانسیل‌ معدنی فلزی و غیرفلزی بالایی برخوردار بوده که وجود چندین معدن بزرگ و مطرح در سطح جهان مانند گل‌گهر،‌ چادرملو،‌ سرچشمه،‌ سونگون، انگوران، سنگان و مهدی‌آباد، تاییدکننده این موضوع است.

مطابق آمار، ایران با برخورداری از حدود 68نوع ماده معدنی (غیرنفتی)، 37 میلیارد تن ذخایر کشف‌شده و 57 میلیارد تن ذخایر بالقوه در میان 15 قدرت معدنی جهان قرار دارد. تاکنون 8840 معدن در ایران کشف‌شده که شامل 5873 معدن فعال، 2546 معدن غیرفعال و 421 معدن در حال تجهیز است. از نگاه دیگر، ایران با داشتن یک درصد مساحت جهان، 3 درصد از ذخایر جهانی را در اختیار دارد و با وجود تلاش‌های انجام‌شده در بخش اکتشاف معادن، فعالیت‌های انجام‌شده در کشور بسیار پایین‌تر از میانگین جهانی است، به‌طوری‌که گفته‌شده در 35 سال گذشته حجم فعالیت‌های اکتشافی در جهان 10برابر شده، اما در ایران فعالیت‌ چشمگیری در این زمینه انجام نشده است. گردش مالی فروش مواد معدنی در سال 2018، حدود 850 میلیارد دلار بود، اما از این گردش مالی در بهترین شرایط کمتر از 10 میلیارد دلار نصیب ایران می‌شود که باوجوداین میزان ذخایر معدنی رقم مناسبی نیست. در کشورهای دیگر متوسط عمق اکتشافات 900متر بوده، درحالی‌که در ایران متوسط عمق اکتشافات 150متر است که این اختلاف زیاد نشان می‌دهد کشور در حوزه اکتشاف و استخراج فاصله زیادی با دنیا دارد. از سوی دیگر، هنوز معادن بکر و کشف نشده فراوانی در کشور وجود دارد و باید اکتشافات گسترده‌ای روی آن‌ها انجام شود، زیرا هنوز پایه اصلی اکتشافات مربوط به اکتشافاتی است که در دهه 40 شمسی انجام ‌شده و دیگر پس‌ازآن اکتشافات گسترده‌ای انجام نشده است؛ سنگ‌آهن، مس،‌ سرب و روی،‌ طلا،‌ کرومیت، تیتان و ‌آنتیموان کانی‌های فلزی کشف‌شده در ایران هستند که احتمال کشف معادن جدید در آینده نیز برای آن‌ها وجود دارد.
براساس آمار سازمان جهانی کار، به ازای هر شغل مستقیم در بخش معدن، 17 شغل وابسته و تکمیلی ایجاد می‌شود. در این میان، باوجود غنای معدنی ایران، سهم تولیدات معدنی، کمتر از یک درصد تولید ناخالص کشور را شامل می‌شود. در چند سال گذشته، سیاست‌های کلان اقتصادی ایران بر افزایش سهم تولیدات غیرنفتی و فعال کردن سایر بخش‌های غیرنفتی متمرکزشده و بخش معدن یکی از حوزه‌های مورد توجه در اجرای سیاست‌های کلان اقتصادی بوده است. این بخش به‌دلیل موقعیت استراتژیک ذخایر معدنی ایران در مقایسه با کشور‌های همسایه و امکانات زیرساختی ایران در صادرات و فروش فرآورده‌های معدنی، نقش مهمی در برنامه‌های اقتصادی کشور ایفا می‌کند.

اکتشاف منابع جدید، شرط لازم برای توسعه پایدار

بخش معدن برای حرکت روبه‌جلو نیازمند توسعه اکتشافات است و این بخش از نخستین اولویت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه معادن ایران محسوب می‌شود، زیرا با افزایش اکتشافات و تولید مواد معدنی، صنایع با اطمینان از تامین مواد اولیه، در اجرای طرح‌های توسعه سرمایه‌گذاری می‌کنند. گفتنی است در سال‌های پس از انقلاب به‌دلیل مشکلات اقتصادی و مدیریتی و نبود نگاه آینده‌نگرو برنامه‌ریزی بلندمدت، فعالیت چشمگیری در این زمینه انجام نشده است. تحریم‌های اقتصادی نیز در چند سال گذشته مزید بر علت شده‌ تا اکتشاف معادن در ایران همچنان مهجور باقی بماند. در نمودار شماره یک پروانه‌های اکتشافی صادرشده برای معادن ایران نشان داده‌شده است. همان‌طور که مشاهده می‌کنید پس از سال 1392 تعداد پروانه‌های اکتشاف در معادن ایران به‌شدت روند کاهشی داشته است.
نمودار شماره 2، میزان اکتشافات جدید هرسال را نشان می‌دهد. همان‌طور که در این نمودار دیده می‌شود، میزان اکتشافات جدید در 5 سال گذشته روند نزولی به خود گرفته است. قدیمی بودن تکنولوژی‌های به‌کار رفته و نیاز به حفاری‌های عمیق‌تر، عدم‌حمایت جدی و یکپارچه دولت و نبود سامانه جامع اطلاعات‌پایه‌ و به‌روز زمین‌شناسی و همچنین عدم جذب سرمایه خارجی، از مهم‌ترین دلایل این اتفاق است.

با توجه به اینکه صنعت فولاد از مهم‌ترین بخش‌های تولید در ایران است؛ نیاز با اکتشافات در این حوزه بسیار موردتوجه محافل صنعتی ایران قرارگرفته؛ زیرا با توجه به برنامه جامع تولید 55میلیون تن فولاد در سال 1404 و برای تحقق این امر سالانه ۱۶2میلیون تن سنگ‌آهن نیاز است، درحالی‌که تولید فعلی کشور به 80 تا 90 میلیون تن می‌رسد

نگرانی از تامین ماده اولیه برای تولید 55 میلیون تن فولاد

عدم دسترسی مطمئن و پایدار به مواد اولیه در بخش تولید فولاد، پاشنه آشیل تحقق اهداف چشم‌انداز سند توسعه کشور است. با توجه به اینکه صنعت فولاد از مهم‌ترین بخش‌های تولید در ایران است؛ نیاز به اکتشافات در این حوزه بسیار موردتوجه محافل صنعتی ایران قرارگرفته؛ زیرا با توجه به برنامه جامع تولید 55 میلیون تن فولاد در سال 1404 و برای تحقق این امر سالانه 162میلیون تن سنگ‌آهن نیاز است، درحالی‌که تولید فعلی کشور به 80 تا 90میلیون تن می‌رسد. ذخیره قطعی شناخته‌شده سنگ‌آهن کشور 3میلیارد تن است. این ذخایر اثبات‌شده سنگ‌آهن با توجه به اکتشافات فعلی فقط برای 13 سال کافی است؛ بنابراین اکتشافات حوزه معدنی باید افزایش یابد. براساس آمار سال 97، از حدود 400معدن سنگ‌آهن کشور، 160معدن غیرفعال است.
نمودار شماره 3، میزان استخراج سنگ‌آهن را در معادن ایران نشان می‌دهد. استخراج این ماده مهم معدنی در سال 1397 طبق آمار ایمیدرو حدود68 میلیون تن بوده است. با توجه به اینکه ضریب تبدیل سنگ‌آهن به فولاد حدود 6/2 در نظر گرفته می‌شود با توجه به هدف 55 میلیون تنی تولید فولاد پیش‌بینی میزان سنگ‌آهن موردنیاز صنایع فولادی نیز در نمودار نشان داده ‌شده است. البته با توجه به روند تولید فولاد، میزان واقعی سنگ‌آهن موردنیاز صنایع فولادسازی احتمالا از مقدار پیش‌بینی‌شده کمتر خواهد بود.

نبود اطلاعات‌پایه، اکتشاف عمیق و سرمایه‌گذار، مشکلات بزرگ بخش معدن ایران است

هزینه ‌برای انجام فعالیت‌های اکتشـافی در هر شرایط اقتصادی ضروری به نظر می‌رسد، چراکه این هزینه را باید نوعی سرمایه‌گذاری از نوع زیرساخت دانست و اینکه هر کشوری برای دوران رشد و توسعه، نیازمند زیرساخت است. زیرساخت‌ها می‌توانند شامل جاده و پل باشند یا اطلاعات کلان مانند اطلاعات معدنی.
اطلاعات‌پایه زمین‌شناسی یکی از نیازهای اساسی فعالیت‌های معدنی در جهان است که جمع‌آوری و تولید بخش عمده‌ای از این اطلاعات جزو وظایف حاکمیتی محسوب شده و برعهده دولت‌هاست که در ایران سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور متولی این امر است، اما همان‌طور که در نمودار 4 مشخص‌شده، اعتبار مصوب و تخصیص‌یافته به سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور به‌منظور تهیه اطلاعات‌پایه از سال 1390 تا 1397 بسیار ناچیز بوده که همین موضوع یکی از دلایل عدم پویایی بخش اکتشاف کشور است.
بنا به دلایل ذکرشده و کمبود بودجه در این بخش، در حاضر دولت ایران سعی دارد با تشکیل هلدینگ‌های موازی و تخصصی در زمینه اکتشاف، حرکت‌های جهشی در اکتشافات معدنی آغاز کند. سازمان توسعه و نوسازی معادن ایران (ایمیدرو) که رسالت توسعه بخش معدن و صنایع معدنی ایران را بر عهده دارد، برنامه جدید اکتشاف و بهره‌برداری بهینه از ذخایر کشور را از سال 1393 آغاز کرده و به‌دنبال برنامه‌ریزی برای جلب کمک بخش خصوصی در زمینه فعالیت‌های اکتشافی در پهنه‌های امیدبخش است. نبود اکتشاف عمیق و سرمایه‌گذار از معضلات بزرگ معادن ایران است. اکتشاف معادن در پهنه‌های گوناگون در بیشتر موارد کاری هزینه‌بر و همراه با ریسک سرمایه‌گذاری بالاست؛ زیرا این عملیات عموما باید با تکنولوژی‌های روز (به‌ویژه اگر در اعماق زمین باشد) انجام شود و نیاز به سرمایه‌گذاری زیادی دارد، در ضمن ممکن است بسیاری از این اکتشافات به نتیجه نرسد؛ بنابراین در دنیا اکتشاف در مقیاس وسیع وظیفه حاکمیتی است و معادن پس از اثبات ذخایر قطعی در اختیار بخش خصوصی قرار داده می‌شوند. در ایران نیز اکتشاف یک وظیفه دولتی محسوب می‌شود، اما در شرایط حاضر اقتصاد ایران در دوران تحریم‌ها که دولت با کمبود منابع مالی روبه‌رو است، تشکیل هلدینگ‌های تخصصی اکتشاف معادن ضروری به نظر می‌رسد. تشکیل هلدینگ‌های تخصصی اکتشاف در ایران با کمک شرکت‌های بزرگ تولیدی کمک می‌کند تا اهداف سند چشم‌انداز 1404 در بخش معدن و صنایع معدنی به نحو مطلوب محقق شود. آمارها نشان می‌دهد کشورهای معدنی جهان با اصلاح نگاه اقتصادی و سرمایه‌گذاری در بخش اکتشاف توانسته‌اند اکتشافات معادن و به‌تبع آن تولید مواد معدنی خود را افزایش دهند. در حقیقت، افزایش اکتشافات و تولید مواد معدنی، این نوید را به‌کـل صنعـت کشور به‌ویـژه صنایع معدنی می‌دهد که با اطمینـان از تامیـن مواد اولیه، نسبت به تولید بیشتـر یا اجـرای طرح‌هـای توسعـه سرمایه‌گذاری کنند.

کشف ذخایر جدید سنگ‌آهن به‌دلیل ماهیت فعالیت این شرکت در زنجیره فولاد، در اولویت اکتشافات واحد توسعه و اکتشافات شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر قرار دارد. به‌عنوان‌مثال، برای سـال 1397 حدود 400میلیارد ریال سـرمایه اکتشـافی در نظـر گرفته‌شده که شـامل بیش از 40 هـزار متر حفاری گمانـه خواهـد شـد

شناسایی و اکتشاف منابع جدید؛ در دستور کار بزرگ‌ترین تولیدکننده زنجیره فولاد ایران

شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده سنگ‌آهن ایران که توانسته زنجیره تولید فولاد، از معدن تا شمش را کامل کند و با استخراج سنگ‌آهن و فرآوری آن از کنسانتره تا تولید گندله، آهن اسفنجی و شمش فولاد، موجب رشد ایجاد ارزش‌افزوده در این مجموعه شود، شناسایی و توسعه ذخایر جدید را در دستور کار خود قرار داده است. کشف ذخایر جدید سنگ‌آهن به‌دلیل ماهیت فعالیت این شرکت در زنجیره فولاد، در اولویت اکتشافات واحد توسعه و اکتشافات شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر قرار دارد. به‌عنوان‌مثال، برای سـال 1397 حدود 400میلیارد ریال سـرمایه اکتشـافی در نظـر گرفته‌شده که شـامل بیش از 40 هـزار متر حفاری گمانـه خواهـد شـد. تکمیـل اکتشـافات در پهنه‌های در دسـت عملیات، گرفتـن محـدوده و پهنه‌های جدید و مشـارکت با سـایر سازمان‌های تخصصـی در زمینه اکتشـاف، از اهـداف بعـدی واحد اکتشـاف شـرکت به‌شـمار می‌آید کـه در حـال پیگیری است. ازآنجاکه مسئله کمبود سنگ‌آهن در منطقه گل‌گهر در سال‌های آینده مطرح اسـت، بایـد هرچه سریع‌تر نسبت به شناسـایی ذخایـر سنگ‌آهن جدیـد اقدام کرد تا روند توسعه و اشتغال‌زایی در این مناطق پایدار بماند. دولت نیز باید نگاه کلان به این منطقه داشـته باشـد و حمایت‌های خود را در راستای یکپارچه‌سازی و واگـذاری ایـن معـادن بـه شرکت‌های بـزرگ و با دانش و تجربه کافـی مانند گل‌گهـر انجـام دهـد.

رشد استفاده از تکنولوژی در گل‌گهر

با توجه به نقش چشمگیر شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر در تامین خوراک و محصولات فولادی برای نیل به هدف تولید 55 میلیون تن فولاد در سال 1404 شرکت اقدامات ذیل را در دستور کار خود قرار داده است:

استفاده از سیستم گسیل هوشمند Dispatching؛
استفاده از سیستم‌های پایش جدید مانند پهپاد، لیزر اسکن و سایر پایش‌های از راه دور؛
استفاده از سیستم‌های معدنکاری پیوسته IPCC که در این زمینه، مطالعات مهندسی به اتمــام رسیـده و برنامه‌ریـزی‌های لازم درباره اجرایی کردن این سیستم در دست اقدام است؛
استفاده از نرم‌افزارهای مدل‌سازی و سنجش‌های دسـتگاهی و حفاری‌های عمیق برای شناسایی و بهره‌برداری از بخش‌های عمیق معادن.

این شرکت، تامیـن پایدار و بلندمدت مواد اولیه موردنیاز طرح‌های توسـعه خود را هـدف قرار داد و براساس ایـن هدف‌گذاری، عملیات اکتشـافی را در استان‌های کرمـان، یزد و خراسـان رضوی آغاز کـرده است. اغلب این فعالیت‌ها در اسـتان کرمـان متمرکز و نتایج بسـیار قابل قبولی از آن‌ها حاصل‌شده؛ به‌طوری‌که فقط در چنـد ماه گذشـته حـدود 50 درصد بـه ذخایر جدید کشف‌شده افزوده‌ شده اسـت. در تشـریح بیشتر اقدامـات انجام‌شده باید گفت عملیات اکتشـافی در اسـتان کرمـان از نیمـه سـال 1397 بـا حفـاری 55 گمانـه با مجمـوع متـراژ 27 هـزار و 700 متر آغاز شـد و نتیجه عملیات انجام‌شده در اسـتان کرمان، درمجموع اکتشـاف 160 میلیون تن ذخیـره جدید بود کـه کل ایـن ذخایـر را بـه حـدود 500 میلیـون تن افزایـش داد. عملیـات اکتشـافی در اسـتان یـزد از اسـفند، 1396 آغاز شـد و شـامل حفاری 24 گمانه بـا متـراژ 12 هزار و 350 متر بـود. نتیجـه مطالعات ژئوفیزیـک هوایـی محدوده‌ای بـه مسـاحت 328 کیلومترمربع کشـف 12 آنومالـی جدیـد به‌منظور حفاری‌های اکتشافی تکمیلی بود.
در پایان خاطرنشان می‌شود که به‌منظور تامین منابع مالی برای ایجاد رونق و تحرک در اکتشاف منابع معدنی کشور راهکارهای زیادی پیشنهادشده اما با توجه به شرایط فعلی کشور به نظر می‌رسد اختصاص بخشی از درآمد حاصل از حقوق دولتی، حق انتفاع و بهره مالکانه معادن به برنامه‌های اکتشاف منابع معدنی، برگزاری مناقصه‌ها و مزایده‌های ملی و بین‌المللی به همراه مشوق‌های دولتی به‌منظور جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی برای اکتشافات منابع معدنی در مراحل مختلف پایه، عمومی و تفصیلی و تشکیل کنسرسیوم اکتشافی با مشارکت فولادسازان بزرگ کشور، شرکت ملی صنایع مس و سایر فعالان بخش خصوصی در بخش اکتشاف از عملی‌ترین راهکارها باشد.

تولید محتوای کنکاشیک تجربه ماندگار…

به‌همت گل‌گهر سینمای سیرجان بازگشایی شد

سازماندهی کارکنان، رمز موفقیت

تاریخچه گل‌گهر

واحدهای فرآوری شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر

آینده را ما رقم می زنیم...

افزایش سرعت عمل صادرکنندگان در منطقه ویژ...

منطقه‌ای برای تحقق توسعه فولاد...

منطقه ویژه خلیج فارس فرصتی طلایی برای اق...

ردپای فلزات در ساحل توسعه...

تحقق تولید در محلی امن و آرام...

نقش اساسی در اقتصاد هرمزگان...

منطقه ویژه نماد توسعه در دوران تحریم...

منطقه ویژه بهشت سرمایه‌گذاری است...

کرانـه روشـن

آینده را ما رقم می زنیم

افزایش سرعت عمل صادرکنندگان در منطقه ویژه خلیج فارس

جهش تولید در بهشت تولید

امروز شاهد انقلاب در اکتشافات کشور هستیم

خرید داخلی اولویت ماست

اعتماد کارکنان افتخار ماست

شماره هشت فصلنامه گوهرسیرجان

شماره هفت فصلنامه گوهرسیرجان

برنامه‌های سرمایه‌ای منطقه ویژه

طرح‌های مصوب در کمیته واگذاری زمین

شرکت‌های فعال و در حال کار

برنامه و عملکرد تولید ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۹

مسئولیت اجتماعی گل‌گهر