«گل‌گهر ۲۰۳۰» و جهش لجستیک – تولید محتوای کنکاش

امروزه زیرساخت لجستیک از جنبه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی اهمیت دارد و یکی از دلایل اصلی توسعه آن حفظ رقابت‌پذیری شرکت‌های بزرگ در آینده پیشِ‌روست. در این میان، شرکت‌های بزرگ معدنی در تلاش‌اند تا در عملیات استخراج، حمل، فرآوری و عرضه محصولات معدنی، سهم لجستیک کمتری از قیمت تمام‌شده محصول را نصیب خود کنند. از آنجا که کاهش هزینه‌های حمل‌و‌نقل و پشتیبانی اهمیت خاصی در حفظ رقابت‌پذیری شرکت‌های بزرگ معدنی دارد، شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر اگرچه امکانات و ظرفیت‌های مناسبی در زمینه زیرساخت لجستیک برای عملیات استخراج، تولید، فرآوری و حمل‌ونقل محصول سنگ‌آهن و فولاد دارد، اما برای رفع چالش‌ها، برنامه‌ای هشت‌گانه بر اساس چشم‌انداز 2030 تهیه و تدوین کرده است که امید می‌رود با رفع موانع طی یک دهه آینده، جهش منحصربه‌فردی در لجستیک این شرکت برای حفظ رقابت‌پذیری در سطح بین‌الملل صورت پذیرد.
تعاریف مختلفی برای لجستیک در شرکت‌های بزرگ معدنی به کار برده می‌شود که عموما فرایند برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت بر خدمات و اطلاعات مرتبط با حمل و نگهداری کالا از مبدا تا محل مصرف، با هدف تامین نیاز مشتری، مصطلح‌ترین تعریف از منظر لجستیک است.
حمل‌و‌نقل و لجستیک پیشران توسعه اقتصادی در کشورها محسوب می‌شوند. کشورهایی در فرایند بازرگانی، دادوستد و تجارت موفق هستند که زیرساخت‌هایی مستحکم و اثربخش در حوزه حمل‌و‌نقل داشته باشند. ایران نیز از دیرباز، به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیکی که داشته، در همه حوزه‌های حمل‌ونقل و لجستیک، اعم از زمینی، هوایی، ریلی و دریایی، دارای جایگاه ویژه‌ و متمایزی در این زمینه بوده و همین امر ضرورت تشکیل تشکل‌های فعال و اثربخش در این حوزه را دوچندان کرده است.
حمل‌ونقل مهم‌ترین فعالیت در سیستم اقتصادی لجستیک است و حدود یک‌سوم تا دوسوم هزینه‌های لجستیک کشورهای پیشرفته به حمل‌ونقل ارتباط دارد. منظور از حمل‌ونقل، هزینه‌های پیمایش مسیر، کانتین، پالت، ترمینال، کارگر و نیروی انسانی است.
امروزه لجستیک از سه منظر اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی مورد توجه قرار گرفته است. شرکت‌های بزرگ معدنی دنیا در تلاش مضاعف برای کاهش هزینه‌های لجستیک به منظور حفظ رقابت‌پذیری هستند. برای مثال، در شرکت بی‌اچ‌پی استرالیا، هزینه لجستیک تنها 6 درصد از قیمت تما‌م‌شده سنگ‌آهن است. در عملیات استخراج، حمل، فرآوری و عرضه محصولات معدنی درکشورهایی همچون آمریکا، برزیل و چین نیز سهم لجستیک کمتر از 8 درصد از قیمت تمام‌شده محاسبه می‌شود. بنابراین کاهش هزینه‌های حمل‌و‌نقل و پشتیبانی دارای اهمیت خاصی در حفظ رقابت‌پذیری به حساب می‌آید که نمود آن را می‌توان در پایین‌تر بودن قیمت سنگ‌آهن کشورهایی همچون استرالیا و هند به نسبت کشور ایران طی سال‌های 2018 و 2019 در بازارها‌ی بین‌المللی مشاهده کرد. علت این فرایند عمدتا هزینه زیاد و پایین بودن ظرفیت و بهره‌وری سیستم حمل‌و‌نقل و لجستیک مواد معدنی در ایران به نسبت سایر کشورهاست.

لجستیک در ایران

حمل‌ونقل مواد معدنی در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، چالش‌ها و موانعی دارد. چالش‌های مهم لجستیکی در زمینه حمل‌ونقل مواد معدنی در ایران عبارت‌اند از: عدم انطباق اهداف صادراتی با قوانین گمرک و ترانزیت، وجود موانع متعدد به دلیل فقدان قانونی خاص برای توسعه شرکت‌های لجستیکی نسل جدید و زیرساخت‌های حمل‌ونقل ترکیبی، اخذ مالیات بر ارزش‌افزوده بر قراردادهای بیمه ضمانت شرکت‌های حمل‌و‌نقل در ترانزیت، اخذ مالیات بر درآمد از فعالیت‌های ترانزیتی شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی، ضعف در جذب سرمایه‌گذاری خارجی و بخش خصوصی به منظور توسعه زیرساخت‌های ترانزیتی و مشکلاتی متعدد در مورد تناسب نداشتن رشد امکانات تخلیه، بارگیری و سیکل معیوب و ناقص حمل‌و‌نقل ترکیبی. همچنین سرمایه‌گذاری سنگین مورد نیاز برای توسعه ناوگان ریلی، تجهیزات تخلیه و بارگیری، توسعه زیربنای ریلی و افزایش ظرفیت خطوط، مهم‌ترین چالش‌های لجستیکی در زمینه حمل‌ونقل مواد معدنی در حوزه صادرات ایران شناخته می‌شوند.
دسترسی نداشتن به یک سیستم نرم‌افزاری یکپارچه صدور حواله و بارنامه، کمبود کامیون در منطقه گل‌گهر، فقدان زیرساخت مناسب مانند پل، جاده و آسفالت در مسیرهای تردد جاده‌ای، اعزام نشدن واگن‌های خالی به صورت یکپارچه به سایت گل‌گهر، بالا بودن سرعت بازرگانی قطارها و پایین بودن ظرفیت تخلیه واگن برگردان در منطقه ویژه اقتصادی خلیج فارس (بارکو) بندرعباس جزو عمده‌ترین چالش‌های لجستیک در حمل‌و‌نقل مواد معدنی در شرکت گل‌گهر، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های معدنی در ایران، به حساب می‌آیند.

چالش‌های لجستیکی ایران

در کشورهای درحال‌توسعه، از جمله ایران، به لجستیک اهمیت چندانی داده نمی‌شود؛ دلیلش این است که اقتصاد کشور به صورت متعادل حرکت نمی‌کند. سیستم دولتی و خصولتی در اقتصاد موجب شده است که قیمت تمام‌شده محصول، مدیریت کالا و بهره‌وری در تامین کالا جایگاه ویژه‌ای نداشته باشند. تحریم‌ها و اقتصاد دولتی از عوامل تاثیرگذار در این زمینه هستند.
مسئله زیرساخت از نکات مهمی است که باید در زمینه ضعف لجستیک در کشور به آن پرداخته شود. در حال حاضر، 11 هزار کیلومتر خط آهن در کشور وجود دارد و بیش از سه هزار کیلومتر هم در حال احداث است. این میزان خط‌آهن برای کشوری با یک میلیون و 600 هزار کیلومتر مربع جاده نه‌تنها کافی نیست، بلکه همین راه‌آهن در برخی نقاط دارای گلوگاه‌هایی مهم و حساس است.
وسعت ریل در کشور به میزانی نیست که بتوانیم کالا را در سطح وسیع جابه‌جا کنیم. ضلع شمال شرق تا بندرعباس، دو تا سه گلوگاه جدی دارد و همچنین امکان جابه‌جایی بار بیش از 1/5میلیون تن را ندارد، در صورتی که پنجاه‌کیلومتر آن طرف‌تر، تا پنج میلیون تن کالا را می‌توانند جابه‌جا کنند. از طرف دیگر، تجهیزات تخلیه، بارگیری و مدل فناوریِ موجود در بندرهای ما کافی نیست. مقررات و بوروکراسی دولتی ما در تصمیم‌گیری‌ها، تعرفه‌گذاری و سیاست کلی موجب افزایش قیمت تمام‌شده می‌شود. در واحدها، کارخانه‌ها و معادن، سیستم‌هایی پویا برای سفارش‌گیری، سفارش‌دهی، تجهیزات، تخلیه و بارگیری وجود ندارد.
ایران دارای مزیت‌ها و ظرفیت‌های بسیاری در زمینه لجستیک است که شاید کمتر کشوری را در جهان بتوان یافت که دارای چنین مزیت‌هایی به صورت یکجا باشد. اما در خصوص عملکرد لجستیکی، وضعیت ایران بسیار ضعیف‌تر از کشورهایی است که فاقد این‌گونه مزایای لجستیکی هستند. برخی از کشورهای پیشرو در حوزه لجستیک، تنها با دارا بودن نسبتی کمتر از مزیت‌های لجستیکی ایران، خود را به عنوان کشوری ممتاز در حوزه لجستیک مطرح کرده‌اند و در برخی موارد، درآمدی بیشتر از درآمد نفتی ایران دارند. امارات، به عنوان هاب لجستیکی و تجاری منطقه و جهان، و ترکیه، به عنوان هاب ترانزیت منطقه، نمونه‌ای از این کشورها هستند.
با بررسی روند برنامه‌ریزی‌های کلان و توسعه‌ای کشور در دهه‌های آینده، می‌توان اذعان داشت که اگرچه تا حدودی به موضوع حمل‌ونقل و لجستیک در برنامه‌های توسعه کشور به‌ویژه طی سال‌های اخیر توجه شده است، با توجه به گستردگی و نقشی که این صنعت می‌تواند در اقتصاد ایران داشته باشد، همچنان این موضوع به صورت گسسته و جدا از هم بررسی و تقویت می‌شود.

سیاست‌گذاری گل‌گهر در لجستیک

لجستیک یکی از ارکان اساسی فعالیت‌های چندگانه گل‌گهر است، شامل عملیات استخراج، تولید، فرآوری و نهایتا حمل‌ونقل. نظر به اهمیت موضوع لجستیک در چارت سازمانی، زیرمجموعه معاونت پشتیبانی مدیر مجتمع شرکت، مدیریت حمل‌و‌نقل را به‌عنوان یک زیرشاخه تخصصی و اجرایی و نیز یک شرکت پیمانکار ملکی برای امور لجستیک ایجاد کرده است. کلیه امور بارگیری، مانور، عملیات ریلی و نیز حمل‌و‌نقل داخلی و حمل تا مقاصد مورد نظر مشتریان و مبادی صادراتی را این معاونت، کنترل و رصد می‌کند.
لجستیک و عملیات حمل‌و‌نقل و پشتیبانی از ارکان اصلی وکارگروه‌های‌ تخصصی در نقشه راه «گل‌گهر 2030» برای دستیابی به اهداف توسعه‌اند. برنامه‌ریزی برای توسعه سیستم لجستیک بر اساس اهداف توسعه‌ای شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر و نیز نظارت برای فراهم کردن الزامات برنامه مذکور و نقشه راه توسعه لجستیک از ارکان اصلی معاونت پشتیبانی، مدیران، کارشناسان و پرسنل عملیاتی و ستادی مدیریت حمل‌و‌نقل شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر به حساب می‌آیند.

بهره‌وری و لجستیک گل‌گهر

به صورت مشخص، در بخش تامین خوراک کارخانه‌های تولیدی گل‌گهر و تاثیر بر عملکرد و افزایش بهره‌وری آن‌ها در خصوص زیرساخت لجستیک، باید اذعان داشت که این مقوله نتایج چشمگیری در عملکرد و افزایش بهره‌وری در تولید محصولات گل‌گهر به همراه دارد. در حال حاضر، مهم‌ترین مسئله خوراک‌دهی به خطوط تولیدی کنسانتره گل‌گهر، عیارسازی و رساندن کلوخه سنگ‌آهن با عیارها و آنالیزهای متفاوت به خوراک ورودی کارخانه‌هاست. با تکمیل زیرساخت لجستیک در معدن گل‌گهر، می‌توان خوراک مورد نظر را مطابق با عیارهای مورد نیاز خطوط تولید و در اسرع وقت، تامین کرد.
با تکمیل زیرساخت لجستیک در چرخه تولید در زمینه خوراک‌دهی به کارخانه‌های گندله‌سازی 1 و گندله‌سازی 2 نیز، با برنامه‌ریزی و استفاده از زیرساخت‌های مناسب لجستیک، می‌توان در عملکرد تولیدی بهره‌ور و قابل‌قبول مشتریان نقش بسزایی ایفا کرد. با این حال، تکمیل زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل مواد معدنی نیاز به اقداماتی اساسی دارد که در این زمینه می‌توان به این موارد اشاره کرد: تدوین نقشه راه جامع و یکپارچه به منظور آماده‌سازی لجستیک شرکت‌های تابعه منطقه گل‌گهر به‌ویژه شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر، تدوین نقشه راه جامع لجستیک کشور، ساماندهی زنجیره‌های تامین کارخانه‌های آهن اسفنجی در نقاط مختلف کشور و مرتبط با محصول نهایی گل‌گهر، طراحی شاخص ملی سنجش سهم هزینه‌های لجستیکی از تولید و درآمد آن شرکت، ترویج و توسعه شیوه حمل‌ونقل چندوجهی، ترویج و توسعه مشارکت بخش عمومی و خصوصی در توسعه لجستیک، توسعه زیرساخت‌های فیزیکی لجستیکی شامل زیرساخت‌های ریلی، جاده‌ای و دریایی و ایجاد هاب‌های لجستیکی. در صورت دستیابی به این اهداف در شرکت گل‌گهر، علاوه بر افزایش بهره‌وری تولید، داشتن زیرساخت لجستیک مناسب، افزایش سرعت حمل‌ونقل در تحویل محصولات به مشتریان یا مبادی صادراتی، قیمت تمام‌شده حمل‌ونقل و سهم لجستیک از نهاده‌های تولید و عرضه محصولات نیز کاهش می‌یابد. البته بسیاری از موارد فوق‌الذکر نیاز به هم‌افزایی کلیه صنایع معدنی و فولاد و نیز سایر ارگان‌ها مانند وزارت صمت و گمرک و نیز سایر روش‌های حمل‌و‌نقل مانند حمل‌و‌نقل ترکیبی دارند.

این شرکت دارای 714 واگن باری و 15 لوکوموتیو پنج هزار اسب بخار با توان حمل قطار پنج هزار تنی در محور سیرجان و بندرعباس است. همچنین شرکت دارای سیصد دستگاه کامیون تریلر و پنجاه دستگاه کامیون ده‌چرخ است که در مجموع، 30 میلیون تن مواد معدنی و محصولات معدن را در بخش خوراک‌دهی به کارخانه‌های داخل مجتمع و فروش محصول نهایی به مشتریان خارج از منطقه گل‌گهر حمل می‌کنند. با توجه به اضافه شدن ظرفیت تولید شرکت‌های وابسته به گ‍ل‌گهر در افق 2030، توسعه حمل‌و‌نقل ریلی و خرید بیست دستگاه لوکوموتیو پرقدرت دیزل الکتریک، سیصد دستگاه واگن باری و صد دستگاه کامیون ده‌چرخ دیگر نیز در دستور کار قرار دارد.

توسعه زیرساخت لجستیک گل‌گهر

در دهه گذشته، با پدید آمدن شرکت‌های لجستیکی طرف سوم و گسترش استقبال عمومی از آن‌ها، شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر با تشکیل شرکت حمل‌و‌نقل ترکیبی مواد معدنی گهر ترابر، قدم اولیه توسعه زیرساخت لجستیک شرکت را برداشت. بنا بر تعریف، شرکت‌های لجستیکی طرف سوم، یا به‌اختصار PL3ها، به شرکت‌هایی گفته می‌شود که سازمان‌های تولیدی یا خدماتی، بخشی از امور لجستیکی خود یا کل آن را به آن‌ها برون‌سپاری می‌کنند. این شرکت‌ها معمولا در حوزه‌های حمل‌و‌نقل و انبارداری متخصص‌اند و قادرند خدمات خود را با انواع مختلف و متنوعی از محصولات، منطبق سازند. کارکرد اصلی این شرکت در گل‌گهر مبتنی بر توزیع فیزیکی خوراک، مواد و محصولات از قبیل کلوخه، دانه‌بندی، کنسانتره و گندله و خدمات حمل‌و‌نقل و دپوسازی محصولات و حمل ریلی و جاده‌ای محصولات نهایی شرکت به مقاصد مختلف است.
فشار بازار برای کاهش قیمت‌ها، فشار برای ارتقای خدمات‌دهی به مشتریان، جهانی‌سازی و توسعه تکنولوژی‌های جدید اطلاعاتی، چهار عامل اصلی توسعه خدمات این شرکت‌ها طی سال‌های اخیرند. به‌خصوص با توسعه برون‌سپاری فعالیت‌های غیرکلیدی در شرکت‌های بزرگ تولیدی، معدنی و صنعتی، بر اهمیت توسعه صنعت شرکت‌های لجستیکی طرف سوم مانند شرکت گهر ترابر افزوده شده است.
در حال حاضر، این شرکت دارای 714 واگن باری و 15 لوکوموتیو پنج هزار اسب بخار با توان حمل قطار پنج هزار تنی در محور سیرجان و بندرعباس است. همچنین شرکت دارای سیصد دستگاه کامیون تریلر و پنجاه دستگاه کامیون ده‌چرخ است که در مجموع، 30 میلیون تن مواد معدنی و محصولات معدن را در بخش خوراک‌دهی به کارخانه‌های داخل مجتمع و فروش محصول نهایی به مشتریان خارج از منطقه گل‌گهر حمل می‌کنند. با توجه به اضافه شدن ظرفیت تولید شرکت‌های وابسته به گ‍ل‌گهر در افق 2030، توسعه حمل‌و‌نقل ریلی و خرید بیست دستگاه لوکوموتیو پرقدرت دیزل الکتریک، سیصد دستگاه واگن باری و صد دستگاه کامیون ده‌چرخ دیگر نیز در دستور کار قرار دارد.
هم‌اکنون منطقه گل‌گهر با تولید 24 میلیون تن کنسانتره، 17 میلیون تن گندله، چهار میلیون تن آهن اسفنجی و 5/1 میلیون تن شمش فولادی، نیازهای حمل‌و‌نقلی خود را با ناوگان موجود ملکی و نیز واگن‌های باری چند شرکت دیگر برطرف می‌کند. فرسودگی ناوگان شرکت‌های مذکور و نیز عدم سرمایه‌گذاری در واگن باری طی پنج سال گذشته و توقف کامل ورود لوکوموتیو به کشور، با توجه به ناتوانی بخش داخلی و مکانیسم‌های حمایتی موجود، از چالش‌هایی هستند که برای توسعه حمل‌و‌نقل ریلی باید برای حل آن‌ها چاره‌ای اندیشیده شود.
مهم‌ترین اقدامات انجام‌شده برای توسعه زیرساخت لجستیک در شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر عبارت‌اند از: ادغام شرکت نماد ریل گستر در شرکت گهر ترابر به منظور تسهیل در روند کار افزایش ناوگان استیجاری جاده‌ای به منظور تسریع در انجام خوراک‌دهی به کارخانه‌ها و تغذیه خطوط تولیدی شرکت، ساخت یک ایستگاه مبادله سی‌‌خطه و انشعابات خطوط ریلی به میزان 72 کیلومتر توسط شرکت توسعه و عمران منطقه به منظور دسترسی شبکه ریلی به کارخانه‌ها و شرکت‌های اصلی منطقه گل‌گهر، ساخت پایانه حمل‌و‌نقل ریلی در جنوب غربی شرکت جهان فولاد و خطوط 5 و 6 و 7 کنسانتره گل‌گهر، ایجاد پایانه موقت کامیونی و ساماندهی شرکت‌های حمل‌و‌نقل توسط شرکت توسعه و عمران منطقه، اقدامات اولیه برای ایجاد شهرک حمل‌و‌نقل و پایانه کامیونی هوشمند و ساماندهی شرکت‌های حمل‌و‌نقل منطقه گل‌گهر توسط شرکت توسعه و عمران منطقه، تشکیل کارگروه حمل‌ونقل منطقه متشکل از مدیران حمل‌ونقل شرکت‌های فعال منطقه ‌(گل‌گهر، گهرزمین، توسعه آهن و فولاد، جهان فولاد، فولاد ایرانیان) با هدف مرتفع کردن مشکلات حمل‌و‌نقل و ارتباط بیشتر شرکت‌های منطقه، یکسان‌سازی نرخ حمل جاده‌ای و ریلی و رفع مشکلات و چالش‌های منطقه.

استراتژی «گل‌گهر 2030»

با توجه به اهداف شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر برای توسعه زیرساخت‌های شرکت در بخش حمل‌ونقل، این شرکت برای افق 2030 و متناسب با توسعه ظرفیت تولید مواد اولیه صادراتی، مصرف داخلی و نیز محصولات فرآوری‌شده در بخش ریلی، حداقل به هزار دستگاه واگن باری جدید، سی دستگاه لوکوموتیو حداقل چهار هزار اسب بخار جدید و در بخش جاده‌ای به 234 دستگاه تریلر و 81 دستگاه کامیون ده‌چرخ نیاز دارد.
مهم‌ترین برنامه‌های شرکت گل‌گهر برای توسعه زیرساخت خود در افق 2030 عبارت‌اند از: برنامه‌ریزی یکپارچه برای توسعه زیرساخت‌های حمل منطقه (نرم‌افزار و…)، برنامه‌ریزی برای توسعه تخلیه واگن‌ها در منطقه ویژه اقتصادی خلیج فارس (بارکو) در بندرعباس، ساماندهی و جابه‌جایی پایانه حمل‌ونقل موقت، ایجاد شهرک حمل‌و‌نقل جاده‌ای منطقه گل‌گهر، برنامه‌ریزی و پیگیری به منظور تقویت ناوگان حمل‌و‌نقل (ریلی و جاده‌ای)، ایجاد ایستگاه مبادله سی‌خطه و انشعابات آن به کل منطقه گل‌گهر، استفاده بهینه از نوار نقاله‌های موجود و توسعه نوار نقاله‌ها برای حمل محصولات در مسافت‌های کوتاه، مدیریت توزیع بار در سطح منطقه و مدیریت هزینه‌های حمل در سطح منطقه.

تولید محتوای کنکاشیک تجربه ماندگار…

برنامه و عملکرد تولید سه ماهه نخست سال ۱۳۹۹

نگاهی به برخی از بزرگ‌ترین معادن سنگ‌آهن دنیا

تحقیق و توسعه، کلید حل چالش‌های پیشروی تولید

خلاصه عملکرد شرکت گل‌گهر در سال ۹۷

آینده را ما رقم می زنیم...

افزایش سرعت عمل صادرکنندگان در منطقه ویژ...

منطقه‌ای برای تحقق توسعه فولاد...

منطقه ویژه خلیج فارس فرصتی طلایی برای اق...

ردپای فلزات در ساحل توسعه...

تحقق تولید در محلی امن و آرام...

نقش اساسی در اقتصاد هرمزگان...

منطقه ویژه نماد توسعه در دوران تحریم...

منطقه ویژه بهشت سرمایه‌گذاری است...

کرانـه روشـن

آینده را ما رقم می زنیم

افزایش سرعت عمل صادرکنندگان در منطقه ویژه خلیج فارس

جهش تولید در بهشت تولید

امروز شاهد انقلاب در اکتشافات کشور هستیم

خرید داخلی اولویت ماست

اعتماد کارکنان افتخار ماست

شماره هشت فصلنامه گوهرسیرجان

شماره هفت فصلنامه گوهرسیرجان

برنامه‌های سرمایه‌ای منطقه ویژه

طرح‌های مصوب در کمیته واگذاری زمین

شرکت‌های فعال و در حال کار

برنامه و عملکرد تولید ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۹

مسئولیت اجتماعی گل‌گهر