نگاهی به چالش‌های جهانی معادن و فلزات در دهه آینده

شتاب تغییرات در سازوکارهای معدنی جهان به گونه‌ای است که بسیاری بر این عقیده‌اند که دهه‌ آینده دهه تغییرات بنیادین در کار معدنی خواهد بود. بسیاری از شرکت‌های معدنی برای ادامه حیات، ابتدا نیازمند چیره شدن بر چالش‌های پیشِ‌روی معادن طی یک دهه آینده هستند. چالش‌های معادن در آینده کدام‌اند؟ به نظر می‌رسد که جهان معدنی با چالش‌های عدیده‌ای در زمینه قوانین و مقررات، ذخایر، منابع انرژی، تکنولوژی، سرمایه انسانی، آموزش، بازار مصرف، مدیریت و… مواجه خواهد بود. با توجه به تغییرات گسترده در شیوه اکتشاف و بهره‌برداری از معادن در کنار تغییر در شیوه فرآوری مواد معدنی طی یک دهه آینده، رقابت شرکت‌های معدنی برای دستیابی به منابع، تکنولوژی و هوش مصنوعی پیشرفته، مفهومی جز تضمین بقا در بازار محصولات معدنی طی یک دهه آینده نخواهد داشت.
در دهه ‌آینده، شرکت‌های معدنی جهانی با چالش‌های متعددی روبه‌رو خواهند بود که در برخی موارد ممکن است بقای بعضی شرکت‌های معدنی را با خطرهای جدی مواجه کنند. در حال حاضر که گل‌گهر برای رسیدن به «گل‌گهر 2030» آماده می‌شود، بررسی دقیق و موشکافانه این چالش‌ها ضروری و حیاتی است. برخی از این موارد برای شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر نه‌تنها چالش نیست، بلکه می‌تواند به عنوان عامل برتری در رقابت جهانی مورد توجه قرار بگیرد. ظهور شرکت‌هایی در کلاس جهانی از کشورهای درحال‌توسعه چالشی اساسی برای بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی معدنی فعلی است و رقابت با شرکت‌های بزرگ و قدرتمند معدنی در به دست آوردن منابع معدنی، انرژی و تکنولوژی چالشی اساسی‌تر برای شرکت‌های نوظهور محسوب می‌شود.

محدودیت دسترسی به منابع معدنی

بودجه‌های اندک اکتشافات، تعداد کم ذخایر کشف‌شده جدید و کاهش عیار معادنِ در حال بهره‌برداری باعث شده است تا نگرانی‌های جهانی در خصوص میزان ذخایرِ با قابلیت معدن‌کاری و استخراج افزایش یابد. هزینه‌های صرف‌شده برای اکتشافات معدنی به‌شدت کاهش یافته است. با وجود آنکه طی دو سال گذشته هزینه‌ اکتشافات افزایش یافته، به طور کلی بودجه در نظر گرفته‌شده برای اکتشافات فعلی حدود نیمی از بودجه سال 2012 است. شرکت‌های بزرگ معدنی جهان استراتژی‌هایی را برای حل این چالش در پیش گرفته‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به تلاش برای دسترسی به سرمایه بیشتر، در اختیار گرفتن معادن و یا پروژه‌های موجود فعلی و نوآوری در یافتن ذخایر جدید و یا کسب ارزش بیشتر از ذخایر فعلی اشاره کرد. تلاش برای در اختیار گرفتن معادن و یا پروژه‌های معدنی بدین معناست که رقابت بین شرکت‌های معدنی به منظور در اختیار گرفتن منابع معدنی در تمامی نقاط جهان به‌شدت افزایش خواهد یافت که خود چالشی جدید محسوب می‌شود. این افزایش رقابت باعث افزایش حساسیت کشورها به منابع طبیعی خود می‌شود و ملی شدن منابع معدنی در دنیا را افزایش می‌دهد. این مسئله چالشی برای شرکت‌های معدنی اقتصادهای درحال‌توسعه است که در نقطه شروع بلندپروازی‌های خود هستند و به‌شدت به منابع معدنی نیاز دارند.
بر اساس آمار سازمان زمین‌شناسی آمریکا، کل منابع سنگ‌آهن دنیا رقمی حدود 800 میلیارد تن با 230 میلیارد تن آهن محتوی است که از این میزان، حدود 170 میلیارد تن با 81 میلیارد تن آهن محتوی به عنوان ذخیره معدنی قابلیت استخراج دارد. مشهود است که در حال حاضر نرخ رشد استخراج از نرخ رشد میزان ذخایر بالاتر است و اگر همین شرایط ادامه یابد، ذخایر معدنی سنگ‌آهن دنیا طی 35 تا 40 سال آینده کفاف تقاضای جهانی برای سنگ‌آهن را خواهند داد. اما آیا واقعیت معادن سنگ‌آهن جهان این‌گونه است که باید تا 35 سال آینده منتظر اتمام ذخایر موجود در آن بود؟
با این حال، چالش‌ها در مورد اکتشاف، منابع و ذخایر کافی برای مصرف در شرکت‌های طول زنجیره فولاد نه‌تنها بی‌شمار است، بلکه شرکت‌های بزرگ معدنی برای تطبیق شرایط خود با وضعیت یک دهه آینده بخش معدنی، با چالش‌های متعدد و متنوعی روبه‌رو خواهند بود.

تغییرات آب‌وهوایی

یکی از مسائل اساسی برای بخش معادن و فلزات، به عنوان مصرف‌کننده بزرگ انرژی و همچنین کاربر اولیه زمین، تغییرات آب‌وهوایی است. در همین راستا، پیوسته مسائل جدیدی پیش می‌آید به همین دلیل، شرکت‌ها همواره باید خود را با مقررات سختگیرانه جدید در خصوص انتشار آلاینده‌ها وفق دهند که در برخی موارد، مانع کسب‌وکار می‌شوند و در برخی از موارد دیگر، فعالیت‌های اقتصادی معدنی را به‌شدت محدود می‌کنند.
مفهوم توسعه پایدار اولین‌ بار در سال 1980 به کار برده شد و عمدتا پاسخی به تاثیرات مخرب زیست‌محیطی و اجتماعی در سراسر جهان بود. در آن برهه از زمان، استفاده از انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر به عنوان گزینه‌ای مهم در راستای تامین انرژی مورد نیاز بشر به‌خصوص در زمینه معادن بزرگ، برای جایگزینی با منابع فسیلی و تجدیدناپذیر، پیشنهاد می‌شد.
طی چند دهه گذشته تاکنون، عمده انرژی مصرفی مورد نیاز جهان از طریق منابع فسیلی‌ای همچون نفت و گاز تهیه و تامین شده است. بر اساس پیش‌بینی‌ها، اگر جهان به سرعتِ امروز متقاضی مصرف انرژی باشد، تمام انرژی فسیلی زمین تا سال 2300 به پایان خواهد رسید. با این حال، این موضوع علاوه بر اینکه زنگ خطر پایان انرژی برای رسیدن به مسیرهای جدید است، مسئله مهم‌تری را گوشزد می‌کند: پایان‌پذیر بودن منابع فسیلی و انتشار انواع گاز‌های گلخانه‌ای ناشی از آن.
بر اساس پیش‌بینی‌ها، تولید و مصرف انرژی در جهان تا سال 2030 به‌ترتیب به 655 کوادریلیون بی‌تو‌یو و 670 کوادریلیون بی‌تو‌یو می‌رسد که این آمار نشانه ناهمخوانی آشکار تولید با مصرف است. از طرف دیگر، تولید دی ‌اکسید کربن جهان در سال 2030 به حدود 40 هزار و 380 میلیون متریک تن خواهد رسید.

شتاب هرچه بیشتر توسعه معادن تاکیدی مضاعف بر ضرورت استفاده از هوش مصنوعی دارد. به همین دلیل، نیروهای جهان معدنی آینده، نیروهایی متخصص، فنی و با دانش آکادمیک خواهند بود

تکنولوژی و چالش‌های پیشِ‌رو

تاریخ بشر از همان ابتدا، با کشف آهن و آتش، به شکلی در پی ایجاد یک نوع رفاه برای گونه انسان بوده است. با عبور تاریخ از موانع و رسیدن به پیشرفت‌های انبوه، امروزه وجود اَبَررایانه‌ها و فناوری‌های بزرگ در سطح گسترده برای بشر بدیهی محسوب می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که تکنولوژی تا چه اندازه دارای اهمیت است و چه جایگاهی در زندگی بشر دارد.
چند دهه قبل، احتمالا کسی باور نداشته است که تکنولوژی تا این اندازه می‌تواند چهره شهرها و مهم‌تر از آن‌، زیست انسان‌ها را تغییر دهد. با تحقق این موضوع و تبدیل شدن آن به یک امر روزمره و جدایی‌ناپذیر از زندگی، تصویر آینده فناوری واضح‌تر شده است. اینترنت اشیاء یکی از تصاویر واضح زندگی در آینده محسوب می‌شود که به مدد دانشمندان در دو سده‌ اخیر، به تجربه منحصر‌به‌فردی در انعکاس آینده دنیای صنعتی و معدنی تبدیل شده است.
استرالیا یکی از کشورهایی است که از اینترنت اشیاء بهره می‌گیرد و در حال حاضر نزدیک به 20میلیون تن از محصولات خود را به این روش تولید می‌کند. تولید این محصولات در شهرک‌های بدون انسان صورت می‌گیرد که علاوه بر جایگزینی با انسان، در حال خلق سرمایه‌ و ارزش افزوده‌ای فراتر از نیروی انسانی است. این امر سبب شده است که معادن بزرگ دنیا، به‌خصوص در زمینه سنگ‌آهن، برای تحقق اهداف توسعه‌ای خود طی یک دهه آینده، به تبیین، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی‌هایی متفاوت و همسان با پیشرفت تکنولوژی در دهه 2030 بپردازند.
با این حال، وجود تکنولوژی و ابزارهای پیشرفته فقط برای یک عنصر تعریف شده است: انسان. تکنولوژی با انسان آغاز می‌شود و با انسان درمی‌آمیزد و در خدمت انسان پایان می‌یابد. ماهیت وجود تکنولوژی به خاطر وجود انسان است و اگر انسان نباشد، تکنولوژی نیز به نوعی بی‌معنا خواهد بود. اگرچه ممکن است تکنولوژی خلاف این امر را ثابت و به فراتر از انسان نیز رسوخ کند، اما بدون تردید جهان معدنی یک دهه آینده در زمینه تکنولوژی، بدون چالش نخواهد بود.

چالش‌های سرمایه انسانی

سرمایه انسانی، به عنوان عضوی از حلقه‌های به‌هم‌پیوسته زنجیره تولید شرکت‌های معدنی، نقش تعیین‌کننده‌ای در توسعه پایدار در دهه‌ آینده ایفا می‌کند. هر شرکت معدنی، در راستای افزایش سود حاصل از تولید، تمهیداتی برای رفع چالش‌ سرمایه‎‌های انسانی به منظور ایجاد بهره‌وری اتخاذ می‌کند.
تقاضا برای جذب سرمایه انسانی، به طور مشخص، تابعی از ظرفیت تولید است. بنابراین شرکت‌های بزرگ معدنی در راستای تحقق ظرفیت اسمی مندرج در پروانه بهره‌برداری‌شان، از طریق ارتقای بهره‌وری، ظرفیت اسمی تولید را نیز در کوتاه‌مدت بالفعل می‌کنند.
توجه به هزینه نیروی کار در مقایسه با هزینه تولید، یکی از چالش‌های مهم سرمایه انسانی در شرکت‌های معدنی محسوب می‌شود. شرکت‌های بزرگ معدنی، با در نظر گرفتن این مولفه و برای ایجاد دو متغیر مهارت و انگیزه، امکان وضع برنامه‌های متعددی را برای نظام درون‌ساختاری به وجود می‌آورند.
یکی دیگر از چالش‌های شرکت‌های معدنی، به‌خصوص شرکت‌های معدنی تولید سنگ‌آهن، جلوگیری از بی‌انگیزگی نیروی کار است. ضعف ایمنی معادن برای نیروی انسانی شاغل در آنجا نیز از دیگر چالش‌های امروز شرکت‌های بزرگ معدنی است.
بحران‌هایی همچون شیوع بیماری‌ها و ویروس‌های ناشناخته در جوامع بشری یکی از چالش‌های پیش‌بینی‌ناپذیر در معادن عصر حاضر محسوب می‌شوند. جدیدترین نمونه آن، همه‌گیری ویروس کرونا و تاثیر آن بر همه جنبه‌های زندگی، از جمله فعالیت شرکت‌های بزرگ معدنی است.
وجود تکنولوژی پیشرفته در عصر حاضر سبب شده است که بسیاری از مشاغل جهان به سمت تخصص‌گرایی حرکت کنند. ایجاد تخصص در هر زمینه، به‌خصوص در بخش معدن، می‌تواند سرعت توسعه معادن را بیشتر کند. شتاب هرچه بیشتر توسعه معادن تاکیدی مضاعف بر ضرورت استفاده از هوش مصنوعی دارد. به همین دلیل، نیروهای جهان معدنی آینده، نیروهایی متخصص، فنی و با دانش آکادمیک خواهند بود.
در حال حاضر، آموزش نیروهای متخصص در معادن دهه‌ آینده یک چالش جدی محسوب می‌شود. آموزش در این زمینه را بر دو پایه استوار می‌دانند: نخست، آموزش نیروهایی که به طور مستقیم در معادن استخدام می‌شوند و کادر آموزشی شرکت‌های معدنی به آن‌ها آموزش‌های فنی و عملی می‌دهند؛ دوم، نیروهایی که دانش‌آموخته مراکز علمی و آکادمیک همچون دانشگاه‌ها هستند و به دلیل ورود به کار تخصصی در معادن، کادر آموزشی شرکت‌های معدنی وظیفه آماده‌سازی و تطبیق آن‌ها با کار مورد نظر را بر عهده دارند. بنابراین فقدان آموزش کافی برای نیروهای هر دو دسته در محیط عملی کار با دستگاه‌های فوق‌تخصصی و تکنیکال مشکلاتی مانند از دست رفتن زمان و ایجاد هزینه اضافی برای شرکت‌ها را پدید خواهد آورد.

بازار مصرف و تغییرات عمده

از دیرباز تا به امروز، دو عنصر تولید و مصرف دو بازوی جدایی‌ناپذیر بازار محسوب شده‌اند. همچنین وجود مشتری برای عنصر تولید و وجود کیفیت برای عنصر مصرف از مولفه‌های ضروری در کنش‌‌پذیری بازار به حساب می‌آیند. با این حال، جهان امروز، جهانی مشتری‌محور است، جهانی که مشتری به مثابه مداخله‌گر در میزان و کیفیت تولید، عملا دست بالا را دارد و به همین دلیل، تولیدکنندگان برای فروش هرچه بیشتر کالا و محصولات خود در بازار مصرف، توجه به اولویت‌های مشتری را جزو سرفصل‌های اساسی تولید قرار می‌دهند.
در بازار تولید و مصرف، عنصر رقابت‌پذیری از اهمیت بالایی برای بقا در میان سایر تولیدکنندگان برخوردار است. برای باقی ماندن در مسیر رقابت، هیچ فرصتی را نباید از دست داد و دائما باید در پی راه‌حل‌هایی جدید بود. یکی از مولفه‌هایی که شرکت‌های بزرگ معدنی را در رقابت جهانی حفظ می‌کند هزینه تمام‌شده تولید محصول است. به هر میزانی که هزینه تمام‌شده تولید محصول شرکت‌های معدنی کاهش یابد، امکان رقابت‌پذیری آن‌ها در بازار افزایش خواهد یافت. بنابراین بازار، طی دهه‌ آینده، تابعی از هزینه تمام‌شده تولید خواهد بود.

[blockquote style=”blockquote_style2″ align=”aligncenter” textcolor=”#000000″ background=”#ffffff” bordercolor = “#c21b1b”]بسیاری از کارشناسان حوزه امنیت اقتصادی معتقدند که با سیطره کامل هوش مصنوعی بر جهان آینده، نیروی انسانی به طور کامل از کار در معادن حذف خواهد شد و تنها عده‌ای اندک به نظارت بر عملکرد ربات‌های کارگر و فروش مواد استخراج‌شده در این زمینه مشغول خواهند شد[/blockquote]

مدیریت

مهم‌ترین مسئله شرکت‌های معدنی در زمینه تولید و مصرف محصولات طی دهه‌ آینده، چالش مدیریت است. مفهوم مدیریت، طی یک دهه آینده، بر اساس چند مولفه تعریف و بسط داده می‌شود. نخستین مولفه، مدیریت اطلاعات در شرکت‌های معدنی است که در آینده، به طور اساسی تغییر خواهد کرد. علاوه بر این، تجربه برخی از شرکت‌های بزرگ معدنی دنیا نشان می‌دهد که تاثیر مدیریت زمان بر طراحی مدیریت کلان یک هلدینگ معدنی بسیار زیاد است. بدون تردید مدیریت زمان مهم‌ترین عنصر استراتژیک شرکت‌های معدنی طی دهه‌ آینده خواهد بود.
بهره‌وری پایین و نیز مدیریت اِعمال هزینه بر دوش مصرف‌کنندگان دو چالش‌ دیگر در این بخش محسوب می‌شود. مدیریت شرکت‌های بزرگ معدنی برای بقا طی دهه‌ آینده راهی جز کنار زدن این چالش‌ها ندارند؛ زیرا جهان آینده، جهان قیمت‌هاست. بی‌توجهی به این مولفه ممکن است مسائل و مشکلات جبران‌ناپذیری را برای شرکت‌ها به وجود آورد.
یکی دیگر از چالش‌های مهم مدیریت در عصر حاضر، مقاومت در برابر توسعه هوش مصنوعی و جایگزینی آن با نیروی انسانی در معادن است. این موضوع باعث شده است که مدیران بسیاری از شرکت‌های بزرگ معدنی نگران چالش‌های امنیتیِ ناشی از بیکار شدن نیروی انسانی در معادن طی دهه‌ آینده باشند.
با این حال، بسیاری از کارشناسان حوزه امنیت اقتصادی معتقدند که با سیطره کامل هوش مصنوعی بر جهان آینده، نیروی انسانی به طور کامل از کار در معادن حذف خواهد شد و تنها عده‌ای اندک به نظارت بر عملکرد ربات‌های کارگر و فروش مواد استخراج‌شده در این زمینه مشغول خواهند شد. بنابراین شرکت‌های بزرگ معدنی از هم‌اکنون در پی راهکاری برای جایگزینی مشاغل نیروی انسانی هستند که اساسا پس از سیطره هوش مصنوعی بر معادن، ماهیت آن به چالش کشیده می‌شود.
به نظر می‌رسد که الگوهای مدیریتی طی دهه‌ آینده به‌وضوح با الگوهای مدیریتی عصر حاضر متفاوت باشند. بنابراین بسیاری از شرکت‌های بزرگ معدنی در سراسر جهان برای ایجاد رقابت در آینده، باید میان دو گزینه مدیریت هوشمند معادن و مدیریت اداری ـ انسانی، یکی را برگزینند.

تولید محتوای کنکاشیک تجربه ماندگار…

تامین سرمایه شرکت‌های معدنی؛ چالش‌ها و فرصت‌ها

میزان تولید واحد احیا و کارخانه آهک‌سازی شرکت فولاد هرمزگان

گلگهر؛ برندی معتبر و قابل اعتماد است

گل‌گهر از ارزشمندترین مجموعه‌های تولیدی کشور است

آینده را ما رقم می زنیم...

افزایش سرعت عمل صادرکنندگان در منطقه ویژ...

منطقه‌ای برای تحقق توسعه فولاد...

منطقه ویژه خلیج فارس فرصتی طلایی برای اق...

ردپای فلزات در ساحل توسعه...

تحقق تولید در محلی امن و آرام...

نقش اساسی در اقتصاد هرمزگان...

منطقه ویژه نماد توسعه در دوران تحریم...

منطقه ویژه بهشت سرمایه‌گذاری است...

کرانـه روشـن

آینده را ما رقم می زنیم

افزایش سرعت عمل صادرکنندگان در منطقه ویژه خلیج فارس

جهش تولید در بهشت تولید

امروز شاهد انقلاب در اکتشافات کشور هستیم

خرید داخلی اولویت ماست

اعتماد کارکنان افتخار ماست

شماره هشت فصلنامه گوهرسیرجان

شماره هفت فصلنامه گوهرسیرجان

برنامه‌های سرمایه‌ای منطقه ویژه

طرح‌های مصوب در کمیته واگذاری زمین

شرکت‌های فعال و در حال کار

برنامه و عملکرد تولید ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۹

مسئولیت اجتماعی گل‌گهر