تحقیق و توسعه، کلید حل چالش‌های پیشروی تولید

در عصر حاضر با گسترش روزافزون علم و دانش و وسعت محدوده به‌کارگیری آن در حل بسیاری از مسائل، تحقیق و توسعه (Research & Development) حرف اول را در پیشرفت صنایع مختلف می‌زند. ازاین‌رو کشورهای صنعتی جهان توجه ویژه‌ای را معطوف به تحقیق و توسعه داشته‌ و بودجه‌های فراوانی را به این بخش اختصاص می‌دهند. شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر، به‌عنوان تنها دارنده زنجیره کامل فولاد در کشور، همواره توجه ویژه‌ای به بحث تحقیق و توسعه به‌عنوان عاملی اثرگذار در پیشرفت خود دارد. این شرکت با تاسیس پژوهشکده سنگ‌آهن و فولاد گل‌گهر زمینه‌ مناسبی را به‌منظور برقراری ارتباط موثر بین دانشگاه و صنعت فراهم آورده تا از یک‌سو دانشجویان علاوه بر مباحث تئوریک بادانش عملی و مسائل صنعتی آشنا شوند و از سوی دیگر، چالش‌ها و مشکلات واحدهای مختلف تولیدی از طریق انجام پروژه‌ها و پژوهش‌های علمی حل‌شده و متخصصان این مجموعه از طریق ارتباط با دانشگاه اطلاعات و دانش خود را به‌روز کنند.

تغییر و تحول در محیط بیرونی و درونی بنگاه‌های اقتصادی به‌قدری سریع، چندجانبه، پیچیده و فراگیر است که بنگاه‌ها بدون پیش‌بینی و برنامه‌‌ریزی صحیح و تدوین راهبردهای مناسب قادر به ادامه حیات، رشد، بالندگی و توسعه نیستند. یکی از مهم‌ترین اهداف بنگاه‌های اقتصادی و واحدهای تولیدی، استفاده از تکنولوژی‌های به‌روز و پیشرفته به‌منظور حفظ جایگاه خود در فضای کسب‌وکار رقابتی و دستیابی به سهم بیشتری از این بازار است، چراکه به‌کارگیری این فناوری‌ها سبب می‌شود زمینه‌ها و فرصت‌های جدید و مناسبی برای صنایع گوناگون پدید آید تا بتوانند با نوآوری‌ها و بهبود فرآیند تولید خود، حضور مؤثرتری در بازار داشته باشند. فرآیندهای تحقیق و توسعه (Research and Development) به‌عنوان یکی از مؤثرترین، کارآمدترین و اصلی‌ترین ابزارهای رشد، توسعه و کسب فناوری‌ها و همچنین زمینه‌ساز ارتقا و رشد خلاقیت و نوآوری، یکی از ابزارهای مهم دستیابی به فناوری‌های نوین به‌شمار می‌رود. پیاده‌سازی فرآیندهای تحقیق و توسعه در به‌کارگیری تکنولوژی‌های پیشرفته و همچنین بسط و توسعه خلاقیت‌ و نوآوری‌ در سازمان‌ها، سبب می‌شود زمینه دستیابی به مزایایی همچون مدیریت هزینه‌های تولید، ارتقا و بهبود کیفیت محصولات و بهر‌ه‌وری، رضایت مشتریان با عرضه محصولات جدید و درنتیجه افزایش سودآوری فراهم آید. امروزه در اغلب کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته، بخش تحقیق و توسعه زیربنای تولید و توسعه محصولات به‌شمار می‌رود؛ ازاین‌رو بخش قابل‌توجهی از سود عملیات تولید آن‌ها صرف این بخش می‌شود.

جایگاه تحقیق و توسعه در دنیای امروز

امروزه کشورهای پیشرفته صنعتی، تأسیس نهادهای تحقیق و توسعه و سرمایه‌گذاری روی آن‌ها را به‌اندازه سرمایه‌گذاری مستقیم در صنایع مهم دانسته و این امر را به‌عنوان عامل مهم صنعتی شدن و یکی از ابزارها و سازوکارهای مهم برای آفرینش محیطی که به فعالیت‌های توسعه فناورانه جامه عمل می‌پوشاند، قلمداد می‌کنند. درواقع، اهمیت سرمایه‌گذاری روی واحدهای تحقیق و توسعه، در کشورهای پیشرفته صنعتی به‌عنوان امری مسلم و بدیهی فرض شده و این تحقیق و توسعه است که چگونگی تخصیص بودجه و مسائل مالی را تعیین می‌کند. ازاین‌رو در بیشتر کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته، بخش تحقیق و توسعه زیربنای تولید و توسعه محصولات است؛ ازاین‌رو بخش قابل‌توجهی از سود عملیاتی تولید آن‌ها صرف این بخش می‌شود. در نمودار شماره یک می‌توان میزان سرمایه‌گذاری کشورهای بزرگ جهان را در زمینه تحقیق و توسعه مشاهده کرد.
در ایران، پیش از پیروزی انقلاب اسلامی تلاش زیادی برای انجام فعالیت‌های تحقیق و توسعه انجام نمی‌شد؛ اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با بیشتر شدن گرایش بسیاری از صنایع به خوداتکایی فنی و خودکفایی، توجه به فعالیت‌های مطالعاتی و پژوهشی افزایش چشمگیری یافته است. در چند سال‌ گذشته با وجود مشکلاتی از قبیل جنگ تحمیلی و تحریم‌های اقتصادی، با تلاش آگاهانه و اقدامات مشوقانه دولت و مدیران بنگاه‌های اقتصادی و صاحبان صنایع، واحدهای تحقیق و توسعه مختلفی در سطح کشور، شکل‌گرفته‌اند و به‌سرعت نیز در حال رشد هستند. بااین‌وجود در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته، توجه به بحث تحقیق و توسعه در ایران با اقبال مناسبی مواجه نشده و رویکرد شرکت‌های ایرانی در این زمینه با آنچه در سطح جهان در جریان است، فاصله زیادی دارد.
یکی از شاخص‌های مهم در زمینه مقایسه توجه به کشورها به امر تحقیق و توسعه شدت تحقیق یا آهنگ تحقیق نام دارد. شدت تحقیق عبارت است از نسبت هزینه‌های اختصاص‌یافته این بخش به تولید ناخالص ملی (GDP). کشور کره‌جنوبی با اختصاص 4 درصد از تولید ناخالص ملی خود به فرآیند تحقیق و توسعه، در این زمینه پیشگام است. براساس آمارهای موجود، ایران در سال 2013 میلادی، 25/0 درصد از تولید ناخالص ملی خود را به تحقیق و توسعه اختصاص داده است. البته پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد در دو سال اخیر متاثر از نوسانات ارزی سهم این بخش از تولید ناخالص ملی کاهش یافته است، چراکه از یک‌سو با افزایش هزینه‌های تولید، اکثر شرکت‌ها و کارخانه‌های داخلی ترجیح می‌دهند نقدینگی موردنیاز خود را از طریق کاهش بودجه بخش تحقیق و توسعه جبران کنند و از سوی دیگر، قسمت عمده‌ای از بودجه این بخش به تامین حقوق کارکنان واحد تحقیقات تعلق دارد و کاهش ارزش پول ملی نیز سبب خواهد شد سهم این بخش از تولید ناخالص ملی کمتر شود.

تحقیق و توسعه در صنعت معدنکاری

در سطح جهان صنایع معدنی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و اثرگذارترین واحدهای تولیدی توجه بسیاری به امر تحقیق و توسعه در به‌کارگیری و پیشرفت تکنولوژی‌ داشته‌اند چراکه این صنعت از یک‌سو تامین‌کننده اصلی مواد اولیه اکثر صنایع پایین‌دستی بوده و از سوی دیگر، دارای هزینه‌های عملیاتی بسیار بالایی است؛ از‌این‌رو اجرای فعالیت‌های عملیاتی بدون پشتوانه تحقیقاتی مناسب می‌تواند منجر به هزینه‌های هنگفت و خسارات جبران‌ناپذیری شود. اگرچه امروزه نقش مثبت تحقیق و پژوهش در تمامی صنایع به اثبات رسیده، اما این مهم در حوزه صنایع معدنی امری حیاتی به‌شمار می‌رود. در این حوزه اقداماتی که بر پایه تحقیقات گسترده و مدل‌سازی دقیق به بهره‌وری فنی و اقتصادی بهینه منجر شود، توسعه‌ پایدار را به‌دنبال خواهد داشت و عملیات بدون تحقیقات منجر به شکست یا بهره‌وری ضعیف شده و انگیزه توسعه را در سیستم از بین خواهد برد. بیشتر شرکت‌های معدنی بزرگ و موفق دنیا واحدهای تحقیقاتی مختلفی را در جنبه‌های گوناگون پدید آورده‌اند و تمام بخش‌های تولید خود را موظف به همکاری با این واحدها می‌کنند. در این شرکت‌ها واحدهای تحقیقاتی در افزایش بهره‌وری سهیم بوده و بودجه خود را از نتایج کار خود دریافت می‌کنند.
در سال‌های گذشته به‌دلیل نبود فضای رقابتی در بازار صنایع معدنی ایران، واحدهای تولیدی فعال توجه چندانی به مباحث نوآوری در تولید و کیفیت محصولات نداشتند، اما گذشت زمان و ظهور تولیدکنندگان جدید و افزایش تولید داخلی و رقابتی‌تر شدن بازارها، سبب شده شرکت‌ها برای حفظ سهم خود در بازار محصولات، توانمندی خود را در راستای نوآوری، افزایش کیفیت محصولات و کاهش هزینه‌ها و ایجاد ارزش‌افزوده آغاز کنند. اصلی‌ترین راهکار برای افزایش این توانمندی، ایجاد بخش‌های تحقیق و توسعه و فعالیت منسجم و موثر آن‌ها است. نتایج یک بررسی آماری که از 32 شرکت معدنی ایران انجام شده نشان می‌دهد حدود 61 درصد این واحدها دارای بخش تحقیق و توسعه بوده‌اند. در نمودار شماره 3 می‌توان نسبت هزینه‌های تحقیق و توسعه به ارزش‌افزوده را در زمینه تولید فلزات اساسی با سایر صنایع مهم کشور مقایسه کرد. امروز در شرایط تحریم که بسیاری از تکنولوژی‌ها به کشور ارائه نمی‌شود، می‌توان با تکیه‌بر توان داخلی و گسترش مراکز پژوهشی، بسیاری از خلأها را پوشش داد و گامی بلند در راستای خودکفایی برداشت.

اگرچه امروزه نقش مثبت تحقیق و پژوهش در تمامی صنایع به اثبات رسیده، اما این مهم در حوزه صنایع معدنی امری حیاتی به‌شمار می‌رود. در این حوزه اقداماتی که بر پایه تحقیقات گسترده و مدل‌سازی دقیق به بهره‌وری فنی و اقتصادی بهینه منجر شود، توسعه‌ پایدار را به‌دنبال خواهد داشت و عملیات بدون تحقیقات منجر به شکست یا بهره‌وری ضعیف شده و انگیزه توسعه را در سیستم از بین خواهد برد

گل‌گهر، پیشرو در تحقیق و توسعه

چنان‌که گفته شد، توجه به بخش تحقیق و توسعه یکی از لازمه‌های پیشرفت کشور در همه زمینه‌ها به‌ویژه در حوزه معدن و صنایع معدنی است. واحدهای تولیدی مربوط به زنجیره فولاد به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین و عمده‌ترین بخش‌های صنعت معدنکاری، می‌توانند با به‌کارگیری تخصص، تجربه و همراهی مراکز تحقیقاتی و پژوهشی در راستای اهداف توسعه‌ای خود حرکت کنند. به‌عبارت‌دیگر، صنعت فولاد می‌تواند به‌عنوان لکوموتیو صنعت کشور عمل کرده و با حرکت خود سایر صنایع را نیز به حرکت وا می‌دارد. دیده‌بان این قطار پژوهشگران و محققانی هستندکه این قطار را در مسیر درست هدایت کرده و پیش از بروز هرگونه تغییری، آن ‌را پیش‌بینی کنند.
شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر به‌عنوان تنها دارنده زنجیره کامل فولاد، یکی از شرکت‌های پیشرو در زمینه راه‌اندازی واحد تحقیق و توسعه است. این شرکت در سال 1381 واحد تحقیقات گل‌گهر را راه‌اندازی و با رشد و گسترش فعالیت‌های خود و با توجه به ظرفیت‌های موجود از قبیل وجود نیروهای متخصص، امکانات آزمایشگاهی و پتانسیل‌های فراوان معدنی، در سال 1391 پژوهشکده سنگ‌‌آهن و فولاد گل‌گهر را تاسیس کرد. این مجموعه به‌عنوان مجموعه‌ای منحصربه‌فرد در میان مراکز تحقیقاتی مرتبط با صنایع معدنی کشور، توانسته سطح مناسبی از روابط بین صنعت و دانشگاه را فراهم کند.
واحد تحقیقات شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر در این مدت، آزمایشگاه‌ها و واحدهای نیمه‌صنعتی خود را در زمینه فرآوری سنگ‌آهن به نحو چشمگیری گسترش داده است. چنان‌که این واحد دارای پایلوت فرآوری سنگ‌آهن بوده که در سطح کشور بی‌نظیر است. از دیگر موارد قابل‌توجه در این واحد می‌توان به پایلوت گندله‌سازی گل‌گهر اشاره کرد. این پژوهشکده تدابیری اتخاذ کرده تا محققان و پژوهشگران مربوط، امکان دسترسی به سایت‌های تامین مقالات علمی را داشته باشند.

پروژه‌های پژوهشکده سنگ‌آهن و فولاد گل‌گهر

پژوهشکده سنگ‌آهن و فولاد گل‌گهر هم‌اکنون در قالب 6 گروه پژوهشی «زمین‌شناسی و معدن»، «فرآوری»، «گندله احیا و فولاد»، «آب و محیط‌زیست»، «توسعه و فناوری» و «مدیریت سیستم‌ها» به فعالیت خود ادامه می‌دهد. هریک از این گروه‌ها تلاش می‌کند کمبودها، محدودیت‌ها و موانع رشد این صنعت را در سطح کشور شناسایی کرده و با انجام تحقیقات و پژوهش‌های مناسب و استفاده از دانش و تجربیات بین‌المللی، راه‌حل‌های مناسبی را یافته و در توسعه این صنعت نقش بسزایی را ایفا کنند.
در شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر واحدهای مختلف تولید، در راستای بهبود عملکرد، نیازهای تحقیقاتی خود را به پژوهشکده سنگ‌آهن و فولاد گل‌گهر ارسال می‌کنند. این پژوهشکده عناوین تحقیقاتی دریافتی را در کارگروه‌های تخصصی مرتبط با هر حوزه موردبررسی و تدوین قرار می‌دهد. در این پژوهشکده پروژه‌ها به‌ترتیب در سه مدل دسته‌بندی می‌شوند:

طرح‌های موسساتی بزرگ: در این طرح‌ها حجم مطالعات و اقدامات عملیاتی موردنیاز بالا بوده و دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان از طریق انعقاد قرارداد با پژوهشکده همکاری می‌کنند.
پروژه‌های دانشجویی تحصیلات تکمیلی: در این پروژه‌ها با دانشجو قرارداد همکاری منعقد می‌شود و تامین امکانات رفاهی و آزمایشگاهی بر عهده شرکت خواهد بود. این تحقیقات معمولا در بازه‌های یک تا دو ساله انجام می‌شود.
-پروژه‌های داخلی: این تحقیقات معمولا نیاز سریع واحدهای تولیدی هستند و توسط متخصصان و محققان شاغل در شرکت گل‌گهر انجام می‌شود. انجام این تحقیقات عموما در بازه زمانی کمتر از یک تا دو ماه است.

پس از اتمام فعالیت‌های تحقیقاتی و پژوهشی طرح‌ها و پروژه‌ها، نتایج به‌دست‌آمده در اختیار کارگروه‌های تخصصی موردبررسی فنی قرار می‌گیرند. درصورتی‌که امکان اجرایی شدن هریک از طرح‌ها وجود داشته باشد، با تایید کارگروه مربوط اجرا خواهد شد. تعداد زیادی از طرح‌های تحقیقاتی انجام شده در مجموعه گل‌گهر، دارای نتایج بسیار مفید و موثری بوده و اجرای آن‌ها موجب افزایش راندمان و افزایش سودآوری قابل‌توجهی در شرکت شده است. استراتژی کلی پژوهشکده و مدیریت شرکت گل‌گهر، تمرکز بر پروژه‌های تحقیقاتی داخلی و دانشگاهی است تا ضمن به‌روز نگه‌داشتن نیروهای متخصص مجموعه گل‌گهر، دانشجویان تحصیلات تکمیلی نیز با مسائل صنعتی و عملیاتی آشنا شده و به‌این‌ترتیب ارتباط موثری میان دانشگاه و صنعت برقرار شود. برقراری ارتباط بین دانشگاه و صنعت در کشور تاثیر بسیار مناسبی بر آینده صنعت کشور و توانمندسازی مهندسان آینده کشور خواهد داشت. آیین‌نامه‌ها و قوانین شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر همگی به صورتی تدوین ‌شده‌اند که بهترین و بیشترین حمایت‌ها از پروژه‌های تحقیقاتی انجام شود. همین امر سبب شده سالانه به‌طور متوسط بیش از 20 دانشجوی تحصیلات تکمیلی کارشناسی ارشد و دکترا پایان‌نامه‌های خود را در پژوهشکده سنگ‌آهن و فولاد گل‌گهر درباره نیازهای پژوهشی و تخصصی شرکت گل‌گهر به انجام برسانند.

اهداف پژوهشکده سنگ‌آهن و فولاد گل‌گهر

اصلی‌ترین هدف پژوهشکده سنگ‌آهن و فولاد گل‌گهر، رفع نیازهای تحقیقاتی بخش سنگ‌آهن و فولاد کشور است. این مجموعه تلاش می‌کند با ایجاد برندی معتبر از پژوهشکده در سطح منطقه، سهم قابل‌توجهی از بازار منطقه‎‌ای را در زمینه انجام پروژه‌‌های تحقیقاتی به خود اختصاص دهد تا بتواند به‌همراه حفظ، تقویت و آموزش نیروی انسانی متخصص و محقق خود، با ارائه عملکردی ایده‌آل در عرصه بین‌المللی، دانش خود را تجاری‌سازی کرده و جایگاه خود را در منطقه تثبیت کند.
این پژوهشکده همچنین قصد دارد به‌منظور توسعه هرچه بیشتر امور تحقیقاتی و مطالعاتی و رفع نیازهای پژوهشی خود، فرصت‌های مطالعاتی را در اختیار محققان داخلی و خارجی قرار دهد تا پژوهشگران و محققان علاقه‌مند و داوطلب بتوانند در فرصت‌های دوماهه تا یک‌ساله در مجموعه گل‌گهر حضور یابند تا در کنار انجام فعالیت‌های تحقیقاتی براساس نیازهای پژوهشی شرکت گل‌گهر، از تجربیات ارزشمند متخصصان این شرکت بهره‌مند شوند.

تولید محتوای کنکاشیک تجربه ماندگار…

بومی‌سازی صنایع شتاب‌دهنده موتور توسعه صنعتی

با همت سربازان و جهادگران معدن، توسعه را تحقق بخشیدیم

تامین مواد اولیه داخلی اولویت فولادهرمزگان

برنامه و عملکرد تولید سه ماهه نخست سال ۱۳۹۹

آینده را ما رقم می زنیم...

افزایش سرعت عمل صادرکنندگان در منطقه ویژ...

منطقه‌ای برای تحقق توسعه فولاد...

منطقه ویژه خلیج فارس فرصتی طلایی برای اق...

ردپای فلزات در ساحل توسعه...

تحقق تولید در محلی امن و آرام...

نقش اساسی در اقتصاد هرمزگان...

منطقه ویژه نماد توسعه در دوران تحریم...

منطقه ویژه بهشت سرمایه‌گذاری است...

کرانـه روشـن

آینده را ما رقم می زنیم

افزایش سرعت عمل صادرکنندگان در منطقه ویژه خلیج فارس

جهش تولید در بهشت تولید

امروز شاهد انقلاب در اکتشافات کشور هستیم

خرید داخلی اولویت ماست

اعتماد کارکنان افتخار ماست

شماره هشت فصلنامه گوهرسیرجان

شماره هفت فصلنامه گوهرسیرجان

برنامه‌های سرمایه‌ای منطقه ویژه

طرح‌های مصوب در کمیته واگذاری زمین

شرکت‌های فعال و در حال کار

برنامه و عملکرد تولید ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۹

مسئولیت اجتماعی گل‌گهر